شیوه های متنوع رفتاری درحفظ تعامل اکولوژیک گیاهان و زنبورها و عوامل بر هم زننده آن

نوع مقاله : علمی- ترویجی

چکیده

چکیده
اکثر گیاهان برای بقاء، نیازمند به زنبورها هستند و زنبورها نیز برای بقاء، خواسته یا ناخواسته در محیطی مملو از عوامل سازگار و ناسازگار، جلب گیاهان شده و این چنین، روابط اکولوژیک، شکل می­گیرند. اما این روابط اغلب ساده نبوده، به طرق مختلف برقرار می­شود و عوامل اکولوژیک نیز تنها به گیاهان و زنبورها بسنده نمی­گردد. در این بررسی سعی شده است به عملکرد متقابل گیاهان و زنبورها در به کار­گیری شیوه­ها و چگونگی حفظ روابط اکولوژیک در ابعاد و شرایط مختلف و نیز عوامل بر هم زننده آن بپردازیم. در این ارتباط، مورفولوژی و فیزیولوژی گل و فیزیولوژی و خصوصیات رفتاری زنبورها اهمیت زیادتری پیدا می­کند. زیبایی طبیعت نیز بسته به وجود همین روابط تنگاتنگ و زنجیروار میان موجودات آن است. اما از میان صفات مورفولوژیک گل به نظر می­رسد، رنگ­ها و طرح­ها اهمیت بیشتری دارند، تا حدی که زنبورها قبل از تغییر رنگ گل­ها به سراغشان می­روند. از صفات فیزیولوژیک گل؛ ترکیبات و حجم یا تراکم شهد و گرده، جایگاه خاص و مهم­تری دارند. با وجودی که سن گل یکی از دلایل جذب زنبور­عسل است اما تراکم شهد و گرده برای زنبور مهم­تر از سن و طرح گل است. رنگ گل­ها معرف میزان شهد یا گرده نیز هست، ارجحیت نوع رنگ در مناطق مختلف، فرق دارد و نشان از سازگاری زنبورها به منطقه جغرافیایی خاص دارد. زنبورهای عسل، قدرت کم نظیری در درک شدت و کیفیت عطرها دارند. تعامل گیاهان و زنبورها، با نوعی تلاش مُسرّانه در حفظ روابط اکولوژیک، استوار است، اما وقتی عوامل مداخله­گر غیر طبیعی وارد می­شوند، در اغلب موارد، پاسخ و بازخورد موفقیت­آمیز نخواهد بود. این قبیل دخالت­ها مانند تراریخت­ها، ایجاد اشکال و طرح­های هیبرید گل­ها و روانه کردن آن­ها به طبیعت، سبب تغییرات زیادی در شکل ظاهری گل­ها شده است. در این میان، گیاهان که اولین حلقه از ارتباط به شمار می­آیند آسیب­پذیرتر هستند، چون نه تنها عامل عرضه کننده خود در طبیعت از نظر زنبورها را از دست می­دهند بلکه به دلیل اختلالات ژنتیکی، بذرهایی تولید می­کنند که غالباً نابارورند و جایی در عرصه اکوسیستم ندارند. در این میان تنها شرکت­های سودجوی وارد کننده بذرها و پایه­ها به اهداف خود می­رسند. در ضمن ممکن است عسل­هایی با کیفیت کم یا حتی نامطلوب تهیه شوند. 

کلیدواژه‌ها


فهرست منابع
1-      تقوی­زاد، راضیه، احمد مجد، فتح ا... فلاحیان، حسن نظریان، صدیقه مهرابیان، 1386، بررسی ویژگی­های گیاهان شهدزا و گرده­زا در جلب زنبورعسل در منطقه سراچال، استان تهران، فصلنامه پژوهش و سازندگی، شماره 74، ص 41
2-      عبادی، رحیم، علی اصغر احمدی، 1369، پرورش زنبور عسل، انتشارات راه نجات اصفهان، چاپ اول.
3-      مظفریان، ولی ا...، 1375، فرهنگ نام­های گیاهان ایران، انتشارات فرهنگ معاصر
 
 
4-Cawoy, V., Kinet, J-M and Jacquemart, A-L. 2008. Morphology of nectaries and biology of nectar production in the distylous species Fagopyrum esculentum Monech. Annals of Botany. 102, 675-684.
5-Cawoy, V., Ledent, J-F., Kinet, J-M and Jacquemart, A-L. 2009. Floral biology of common buckweath (Fagopyrum esculentum Moench). The European Journal of plant science and Biotechnology. Special issue 1. 1-9. Global Science books.
 
6-Chittka, L., Ings, T. C. & Raine, N. E. 2004. Chance and adaptation in the evolution of island bumblebee behavior. Population Ecology, 46, 243-251
7-Chittka, L. & Wells, H. 2004. Color vision in bees: mechanisms, ecology and evolution. In: Complex Worlds from Simpler Nervous Systems (Ed. by Prete, F.), pp. 165-191. Cambridge: MIT Press.
8-Dobson, H. E.M. 1994. Floral volatiles in insect biology, pp. 47–81, in E. A. Bernays (ed.). Insect-Plant
Interactions. CRC Press, Boca Raton, Florida.
 
9-Dudareva, N and Pichersky, E .2000. Biochemical and molecular genetic aspects of floral scents. Plant Physiol. 122:627–633.
 
10-Duffield GE, Gibson RC, Gilhooly PM, Hesse AJ, Inkley CR, Gilbert FS, Barnard CJ .1993. Choice of flowers by foraging honey-bees (Apis mellifera)—possible morphological cues. Ecol Entomol 18:191–197
11-Geraldine, AW, Bethany DS and Brian HS, 2002. Ability of honeybee, Apis mellifera. To detect and discriminate odors of varieties of Canola (Brassica rapa and Brassica napus) and Snopdragon  flowers (Antirrhinum majus). Journal of Chemical Ecology, Vol. 28, No. 4, April 2002 (°C 2002)
 
12-Giurfa M, Eichmann B, Menzel R .1996. Symmetry perception in an insect. Nature 382:458–461
 
13-Giurfa M, Lehrer M. 2001. Honeybee vision and floral displays: from detection to close-up recognition. In: Chittka L. Thomson JD eds. Cognitive ecology of pollination. Cambridge: Cambridge University Press, 61–82.
 
14-Goulson  D, Cruise JL, Sparrow KR, Harris AJ, Park KJ, Tinsley MC and Gilburn AS. 2007. Choosing rewarding flowers; perceptual limitations and innate preferences influence decision making in bumblebees and honeybees. Behav Ecol Sociobiol. 61:1523–1529.
15-Jaquemart, A-L., Gillet, C and Cawoy, V. 2007. Floral visitors and importance of honey bee on buckweath (Fagopyrum esculentum Moench) in central Bekgium. The Journal of Horticultural Science and Biotechnology 82,104-108. 
 
16-Johnson SD, Dafni A. 1998. Response of bee-flies to the shape and pattern of model flowers: implications for floral evolution in a Mediterranean herb. Functional Ecology 12: 289–297.
17-Malone  L A. & Pham-Delègue M-H. 2001.   Effects of transgenic products on honey bees (Apis mellifera) and bumblebees (Bombus sp.). Apidologie 32 (2001) 287-304 
  
18-Mathur, G and Mohan Ram HY. 1978. Significance of petal colour in thrips–pollinated Lantana camera L. Ann Bot 42: 1473-1476
19-Möller AP, Sorci G .1998. Insect preference for symmetrical artificial flowers. Oecologia 114:37–42
 
20-Nuttman CV, Semida FM, Zalat S, Willmer PG .2006. Visual cues and  foraging choices: bee visits to floral colour phases in Alkanna  orientalis (Boraginaceae). Biol J Linn Soc 87:427–435
21-Pelz, C., Gerber, B. and Menzel, R. 1997. Odorant intensity as a determinant for olfactory conditioning in the honeybee: Roles in discrimination, overshadowing, and memory consolidation. J. Exp. Biol. 200:837–847.
22-Robertson JL, Wyatt R .1990. Reproductive biology of the yellow fringed orchid, Platanthera ciliaris. Am J Bot 77:388–398
23-Schmidt JO, Buchmann SL. 1992. Other products of the hive. In: The hive and the honey bee. JM Graham (ed), Danant & Sons, Hamilton, IL, pp 927-982
24-Shivanna KR 2003. Pollen Biology and Biotechnology. Science Publishers, Inc.USA.pp6-41,231-235
25-Silva, E.M and Dean, B.B. 2000. Effect of nectar composition and nectar concentration on honey bee (Hymenoptera: Apidae) visitors to hybrid onion flower. J. Econ. Entomol. 93: 1216-1221
 
26-Silva, E.M and Dean, B.B. 2004. Patterns of floral nectar production of onion (Allium cepa L.) and the effects of environmental coditions. J. Amer. Soc. Hort. Sci. 129(3):299-302. 2004.
 
27-Somerville, D. 2000. Pollination of apples by honey bees. NSW Agriculture. State of New South Wales. published as Reg 4/74
 
28-Voss R, Turner M, Inouye R, Fisher M, Cort R .1980. Floral biology of Markea neurantha Hemsley (Solanaceae), a bat-pollinated epiphyte. Am Midl Nat 103:262–268
 
29-Wainselboim, A.J., Roces, F. and Farina, W.M. 2003. Assessment of food source profitability in honeybees (Apis melifera): how does disturbance of foraging activity affect trophallactic behavior? J.Comp. Physiol. A. 189: 39-45.
 
30-Yoshioka, Y., Iwata, H., Ohsawa, R., Ninomiya, S. 2005. Quantitative evaluation  of the petal shape variation in Primula sieboldii caused by breeding process in the last 300 years. Heredity 94: 657–663.
 
31-Yoshioka, Y., Ohashi, K., Konuma, A., Iwata, H., Ohsawa, R and Ninomiya, S. 2007. Ability of Bumblebees to Discriminate Differences in the Shape of Artificial Flowers of Primula sieboldii (Primulaceae). Annals of Botany 99: 1175–1182.